Fatih Sultan KAR
Rize’de tarihin izlerini ararken yolum, heybetli binalara inat tarihi gizeminden güzelliğinden zerre taviz vermeyen bir eve düşüyor. Kapıdan içeri girer girmez, büyüleniyorum. Karşımda Hasan Tuncer Türüt Ağabeyim var. Kendisi ile Rize’nin yakın tarihinde yaşanan bir çok gelişmenin tanığı olan ve Tek Partili dönemde Rize’ye gelen ülkemizin renkli siyasetçilerini ağırlayan babası Sadettin Türüt’ü konuşuyoruz.
CHP ve Rize Halkevi Eski Başkanı: Sadettin Türüt
1900 yılında Rize Merkez Çarşı Mahallesi’nde doğdu. Hasan Sabri Efendi’nin oğludur. Bir erkek, üç kız kardeşi vardır. İlk mektebi Rüştiyeyi ve idadiyi Rize’de okudu. Eğitim gördüğü yıllarda Rize İdadi’si yer sorunu yaşıyordu. Bir süre bu okul Türüdizade Hasan Sabri Efendi’nin evinde eğitim verdi. Askerliği ülkemizin işgali dönemine rastlamaktadır. Askerliği Rize de yapmıştır.
Kurtuluşa gönül verdi
Gönüllü olarak kurtuluş savaşına katılmıştır. Binbaşı Kalkavanzade Kahraman Bey’in yanında yer aldı. İstiklal madalyası sahibidir. Rize idman Yurdunun kuruluşunda büyük katkıları oldu. Ayrıca Rize’nin ve Rize İdman Yurdu futbol takımının ilk futbolcularındandır. Kuruluşunu yaptığı Rize idman yurdu takımının formalarını evde yıkatırdı. Rize de ilk bando takımının kuruluşunu gerçekleştirdi. ( Vali Hürşit Akkaya dönemi ). Kardeşi Seyfullah bey ile birlikte Karsta mağaza açtı. 1933 yılına kadar orada kaldı. Topçuoğlu Mustafa bey ile birlikte mütahitliğe başladı. Mustafa Bey’in vefatı ile birlikte (1944) Mustafa Kuveloğlu ile ortak çalışmaya devam etti. O zaman ki adıyla doğu yolları, şimdi ki adıyla Türkiye kara yolları üzerinde çalışmalar yaptı. Yapımı gerçekleştirilen Of, Eskipazar, İyidere, Çayeli, Ardeşen ve Pazar’da çelik konstrüksiyon grup kampüsleri yaptı. Bu işler o zaman ki imkanlara görev dev işlerdi. Erzurum Grup İnşaatı, İstanbul Üniversitesi , Trabzon Lisesi yapımında mütahit olarak görev yaptı. 1944 yılında CHP Rize İl Başkanlığı ve Rize Halkevi Başkanlığı görevine getirildi. 1950 yılına kadar bu görevde kaldı.
Türk siyasetinin renkli isimlerini evinde ağırladı
Türk Siyasetinin renkli isimleri Başta İsmet İnönü, Kasım Gülek olmak üzere Rize ziyaretlerinde Saadettin Türüt’ün evinde misafir olurlardı. (Şevket Çulha ) Trabzon İdman Ocağı ile Rize’ye gelince hasta olduğu bir ay süre ile Saaddettin Türüt ün evinde kaldı. 1946 yılında ilk sesli sinemayı Rize’ye getirdi. DP iktidara gelince devlet ihalelerine girmedi. Özel işler yaptı. 15 Aralık 1968 de vefat etti. İki kızı ve iki oğlu vardır.
Bu güzel bilgiler ve doyumsuz sohbeti için değerli ağabeyim Hasan Tuncer Türüt’e teşekkür ediyorum.
Rize’nin ilk eczanesi Şevkat Eczanesi, İlk eczacısı Murat Arayıcı
Sadettin Türüt gibi ilimiz yakın tarihinde büyük katkıları dokunan bir isimde Murat Arayıcı’dır. Günümüzde sayısız eczanenin faaliyet gösterdi Rize’de ilk eczane 1930 yılında Eczacı Murat Arayıcı tarafından hizmete açılmıştır.
Hem eczacı, hem öğretmen
Murat Arayıcı 1916 yılında Rize Çarşı mahallesinde doğdu. İlkokulu Rize'de okudu. Tahsilini İstanbul'da devam ettirerek Tıp Fakültesinin Eczacılık Bölümünden mezun oldu. Rize'de ilk eczaneyi açarak hizmete başladı. Eczacılığının yanında kültürel birikimlerini gençlerle, insanlarla paylaşırdı
1931-1938 yılları arasında Rize Ortaokulunda sosyal bilgiler öğretmeni olarak Rize'ye hizmet verir. Bugün orta yaşın üzerindeki pek çok Rizeli öğrencisidir.
Tek partili Devirde yıllarca Parti Başkanı Halkevi Başkanı olarak görev yapan Murat Arayıcı Rize’de spor kulüplerinden Halkevispor ve Şarspor’un kurucularındandır. Halkevinin altındaki spor Kulübü’nün ve faaliyetlerinin öncüsü olmuştur
Rize Belediyesi’nin temizlik filosunu ve itfaiyesini kurdu
Cumhuriyet dönemi Rize Belediyesi’nin ilk Belediye başkanı Hakkı Mataracı’nın (1923-1936) yardımcılığını yapar. Onun girişimleri ile belediyede temizlik filosu ve itfaiye kurulur. O güne değin, Rize'nin tek çöpçüsü vardır. Kar yağışın elinde kürek faraş, sırtında bir sepet çöpü toplayıp sırtına atar yarısı yere yarısı sepete düşerdi. İlk etapta bir atlı çöp arabası alınmasını sağladı. Ardından temizlik ekibini ve Rize'de ilk itfaiye teşkilatını kurdu.
Rize Devlet Hastanesi Yaptırma ve Yaşatma Derneği Başkanlığı yaptı
Rize Devlet Hastanesi’nin yapımı için dernek kurduk. Hastanenin yapımı için büyük emek saffetti. Hastanenin temel atma törenin de dönemin Rize Milletvekili İzzet Akçal ilk harcı kendisine attırarak bir nevi kendisine teşekkür ederek onurlandırdı. Rize Devlet Hastanesi Dernek Başkanlığı’nı daha sonra Bahattin Coşkun’a devretti.
Güzellikleri ile gönüllerde yaşıyor
Rize'ye 1930-1950 yılları arasında Sosyal ve Kültürel sahalarda hizmet veren Arayıcı, 1960 yılında Eczanesini kızı Uğur Kaya'ya devrederek İstanbul Fatih'teki apartmanına çekilmiş, yazları Rize'ye kışları da İstanbul'da hayatını geçirmiştir. İki kızı bir oğlu bulunan Murat Arayıcı, 19 Şubat 1988 tarihinde vefat etmiştir. Murat Arayıcı'nın iki kızı ve makine mühendisi olan bir oğlu vardır
Fotoğraf ve belgeler Fatih Sultan Kar ve Hasan Tuncer Türüt Arşivinden alınmıştır. Katkılarından dolayı Hasan Tuncer Türüt’e teşekkürler.
Güzel insan Hasan Tuncer Türüt evini yüreğini bize açtı. Doyumsuz bir tarihi sohbet ettik...
Sadettin Türüt, Hulusi Tatoğlu ve Mehmet Mataracı 1948
Sadettin Türüt , İsmet İnönü’ü evinde ağırları, Rize’nin renkli isimleri bir araya geldi. Ayaktakiler : 1.Mehmet Mataracı ( Masanın üstünde oturan ), 2. Cahit Zamangil, 3. Cemal Reşit, 4.Fuat Sirmen, 5………….., 6.Mehmet Ali Mataracı, 7. Murat Arayıcı, 8………, 9.Zekerya Zihni Mahmutoğlu, 10. Mehmet Ali Güven, 11. Ruhi Kumbasar, 12. Sağlık Bakanı Kemal Beyazıt. Oturanlar : 13.Kemal Akmehmet, 14. Şaban Akmehmet, 15…….., 16. Sadettin Türüt, 17. Murat Oktay, 18.Hasan Tuncer Türüt, 19. İsmet İnönü, 20. Aşcı Kair Usta, 21. Ordu Milletvekili Ata Topaloğlu,22…….
1930 yılında Eczacı Murat Arayıcı tarafından hizmete açılan Rize’nin ilk eczanesi
