Yalova, Marmara'nın sakin sularıyla kucaklaşan, tarih ve kültür zengini bir şehirdir. Ancak bu kıymetli miras sadece tarih kitaplarında değil, aynı zamanda günlük yaşamın içinde de canlı bir şekilde varlığını sürdürmektedir. Vatandaşlarının günlük rutinlerinden festivallere kadar uzanan gelenekleri, Yalova'nın karakterini şekillendiren önemli unsurlardan biridir. Bu makalede, Yalova'nın zengin kültür ve geleneklerine bir göz atacağız.
Yalova örf ve adetleri nelerdir?
Yalova ve köylerinde, evlenme yaşları genellikle 18-20 arasında başlar. Bu yaşlara gelmiş her genç için gelin ya da damat adayı gözlemlenir. Eskiden kırsal bölgelerde kızlar 14-15 yaşlarında evlendirilirdi, ancak günümüzde genellikle 18-25 yaş aralığında evlendirilmektedirler. Genç kızlarla ve genç erkeklerle tanışma genellikle çeşmeler, düğünler, bayramlar gibi özel günlerde gerçekleşir. Bu buluşmaların ardından hoşlanma ve anlaşma durumunda, ailelere gitmek sıradanlaşır.
B. KIZ İSTEME VE SÖZ KESME:
Oğullarının evlenme niyetini öğrenen aileler, tanıdıkları kızın ailesini ziyaret ederler. Tanımıyorlarsa önce kız ve ailesi hakkında bilgi edinirler. Ardından, kızı ve ailesini ziyaret etmek için hazırlık yaparlar. Bu ziyaret sırasında, aileler genellikle dolaylı yollarla niyetlerini belirtirler. Kız evine haber verilir, belirtilen saatte ziyarete gidilir ve tanışılır. Daha sonra tekrar ziyaret edilir, kızın evine haber salınır ve gelin adayını görmeye gelecekleri bildirilir. Kızın ailesi olumlu karşılarsa kabul eder, aksi takdirde mazeret belirtilir ve başka bir gün için plan yapılır. Kabul edilirse, oğlan tarafının temsilcileri kızın ailesine resmi isteklerini iletirler. Kızın ailesi birkaç gün düşünmek için zaman ister, ardından kararını açıklar. Eğer karşılıklı anlaşma sağlanırsa, detaylar üzerinde konuşulur ve anlaşılır. Bu süreçte kız da genellikle çağrılır ve iki tarafın da hediye alışverişi yapılır. Nişan günü belirlenir.
C. NİŞAN TAKMA VE HEDİYE GÖTÜRME:
Nişanlanacak olan çiftin nişan günü belirlendikten sonra, oğlan tarafı nişan için gerekli olan yüzükleri ve hediyeleri hazırlar. Kız tarafının yakınları da elbiseler ve diğer armağanlarla birlikte kalabalık bir grupla yola çıkar. Yola çıkmadan önce birkaç el silah atılır, bu da geliyor olduklarını ifade eder.
D. KIZ EVİNDE NİŞAN TÖRENİ:
Oğlan tarafının misafirleri kız evinde karşılanır ve evlerine buyur edilirler. Konuşma ve ikramların ardından hediyeler gösterilir ve nişan takma töreni gerçekleşir. Daha sonra davetliler arasında eğlence ve oyunlar düzenlenir. Bu eğlenceler kısa sürer ve birkaç saat sonra sona erer.
E. GELİN EŞYALARININ TAŞINMASI:
Düğünden birkaç gün önce, kız ve oğlan tarafının hazırladığı eşyalar tamamlanır ve oğlan tarafı tarafından bir araba hazırlanır. Eşyalar, gelin ve damadın "kendi evlerine" taşınır ve evleri donatılır. Düğünden önce, akrabalar ve komşular evi ziyaret eder ve çeyize göz atarlar.
F. GELİN HAMAMI:
Düğünden bir gün önce, gelin arkadaşlarıyla birlikte hamama götürülür. Hamamda türküler söylenir, oyunlar oynanır ve gelin bolca su dökülür. Bu geleneksel ritüel, eğlenceli ve samimi bir atmosferde gerçekleşir.
Gelin Kına Gecesi
Gelin adayı, o gece evinde hazırlıklar yapılırken, oğlan evinden gelen genç kızlar ve oğlanın yakınları eğlenceli etkinliklere ve oyunlara başlarlar.
Kına gecesinde gelin, kınalı gelin gelmiş
Yaramı açma gelin, derdime çare ol gelin
Yol uzun gidiyorum, siyah saçlar dikiş
Bir dön de bakayım, belki karşımıza çıkarsın
Ah kardeşim, can kardeşim
Bir saç telin hediye olsun kardeşim
Herkes oyun oynarken, "okuyucu kadın" sessizliği bozar ve davetlilere getirilen hediyeleri açıkça anlatır.
Davullar yeniden çalmadan önce, kız tarafının hazırladığı düğün çöreği getirilir ve herkes bu çörekten alır. Ardından, müzik başlar ve eğlenceler devam eder.
Kız tarafında törenler yapılırken, oğlan tarafında "Damat Traşı" gerçekleşir. Her genç, sırayla berbere otururken diğerleri oyunlar oynar, türküler söyler ve eğlenir.
Damat tıraşa oturduğunda, gençlerden bahşiş istenir ve toplanan paralar berbere verilir veya içki parası olarak kullanılır.
Gelin alıcısı, sabahın erken saatlerinde çalgılar eşliğinde gelir ve kız evinin kapısında çalar. Sonra gelin, ailesi ve sevdikleriyle vedalaşarak evden çıkarılır.
Gelin çıkarken, başından buğday saçılır ve bereket ve bolluk dileğiyle yapılır. Gelin ardından arabaya bindirilir ve damadın evine götürülür.
Gelinin arabası göründüğünde, davetliler oğlan evinin kapısında gelini beklerler. Gelin ve damat arabadan indirilirken, koltuk çıkma adı verilen gelenek gerçekleşir. Gelin, su dolu bir testiyle karşılanır ve testiyi kırarak evin içine girer.
Eve girerken, kaynana gelinin başına para, şeker ve buğday saçar. Gençler bu hediyeleri kapmak için yarışırken, gelin içeri alınır.
Yalova'nın gelenekleri neler?
Damatı Islatma ve Yumruklama
Gelin içeri alındıktan sonra, damadın arkadaşları haberdar edilir ve hızla damat getirilir. Damat gelince, herkes ona saldırır, yumruklarını sırtına indirir ve üstüne su dökerek ıslatır. Damat, daha fazla dayak yememek için aceleyle kapıyı açar ve içeri girer. Böylece düğün sona erer.
Düğün Sonrası Gelenekler
Düğünden birkaç gün sonra, damat ve gelin kızı evlerine "el öpmeye" giderler. Eve vardıklarında önce gelinin, sonra da damadın ailesinin ellerini öperler. Gelinin babası, onları gece misafir eder ve yemek ikram eder. Ertesi gün ayrılırlar ve vedalaşırken çeşitli hediyeler alırlar.
Sünnet ve İlgili Gelenekler
Sünnet olacak çocuklar için sünnet elbiseleri birkaç gün öncesinden hazırlanır. Elbiseler giydirildikten sonra, evde dualar okunur ve nazara gelmemeleri için tütsüler yakılır. Ardından, çocuklar aile yakınlarını ziyarete götürülür ve sünnet törenlerine davet edilir.
Sünnet gününden bir gün önce evde tüm hazırlıklar tamamlanır. Yemekler geceden pişirilir, masalar hazırlanır ve davetlilere haber verilir. Evin erkeği, gelen konuklarla ilgilenirken, sünnet düğünü için çalgıcılarla önceden anlaşılır.
Sünnet gününde, sünnetçi çocukları kapıda karşılar ve eli öpülür. Sünnetçi, çocukları kapının önüne getirirken, evin erkeği davetlileri karşılar ve imamı bekler. İmam geldiğinde dualar okunur ve sünnet işlemi gerçekleştirilir. Çocuklar sünnetten sonra akraba ve tanıdıklarından "geçmiş olsun" dileklerini alır ve hediyelerini kabul ederler.
Sünnetin ardından, yemekler ikram edilir ve dualarla birlikte Mevlit okunur. Böylece sünnet düğünü sona erer.
