CNBC-e Business, Türkiye'de bir ilki gerçekleştirdi ve bütün illeri yaşanabilirlik düzeyine göre listeledi. Taşı toprağı altın denen İstanbul, ancak 28'inci olabildi... Başkent zirvede ama 100 üzerinden sadece 56.6 puan alarak... İşte Türkiye'nin ilk 'yaşanabilir kentler araştırması'...
TÜRKİYE'NİN en yaşanabilir ili hangisi?
Elbette ki kişisel beklentilere göre herkesin farklı cevaplar vereceği bir soru bu. Ama çok sayıda kriter kullanılarak yapılacak bir araştırma, Türkiye'nin en yaşanabilir ilinin hangisi olduğu konusunda bir fikir verebilir. Zira dünyanın hemen hemen tüm gelişmiş ülkelerinde bu tip araştırmalar yapılır ve yayınlanır...
Biz de Türkiye'de ilk kez böyle bir liste oluşturmaya karar verdik. Araştırmanın dünyadaki benzerlerini de örnek alarak kentler için yaşanılabilirlik kriterleri belirlemeye başladık. Suç oranı, deprem riski, sanata ve spora olan ilgi, hava kirliliğinde ve trafikte ne durumda olunduğu, yeşil alanlar miktarı, kişi başına düsen doktor ve hastane sayısı... Uzayıp giden bir liste oluştu elimizde... Sonuçta 28 tane alt bileşenden oluşan altı ana parametre yardımıyla listeyi oluşturmayı başardık. Aslında ayrıntılı olarak incelendiğinde liste süprizlerle dolu... Ama durumu en trajik olan şehir, galiba bir zamanlar taşı toprağı altın denen, her yıl yüzbinlerce kişinin iş ve aş bulmak için akın ettiği İstanbul... 'Koca şehir' listede kendisine 28'inci sırada yer bulabilmiş... Liste, şaşırtıcı gerçeklerden ibaret değil elbette... Hiç de sürpriz olmayan yanları da var... Mesela sıralamadaki son 15 ilin 14'ü Doğu ve Güneydoğu Anadolu'dan... Sadece biri Akdeniz’den: Osmaniye... Ancak Akdeniz, ilk 25'e en çok isim gönderen bölge... En dipteki şehir ise sadece 18,8 puan toplayabilen Ağrı.
1 - ANKARA
Başkent, en yaşanabilir kentler sıralamasında ilk sırada yer alıyor. Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi verilerine göre nüfusu 4.5 milyona yaklaşan başkentin birinci sıraya yerleşmesinin nedenleri söyle: Ankara, araştırma için belirlediğimiz 4 ana parametreden ekonomi ve sağlık alanında birinci sırada, sanatta ise ikinci sırada yer alıyor. Bu birinciliklerin alt bileşenlerine gelince... Ekonomiden başlayalım. Ekonomi başlığı altında beş alt parametre var. Gayri Safi Yurt içi Hasıla'ya (GSYİH) bakacak olursak, Ankara, kişi başı GSYİH sıralamasında onuncu il konumunda. 2007 yılında kişi başına yapılan kamu harcamasında ise 1.457 YTL ile Tunceli'nin ardından ikinci sırada yer alıyor. Konut kiralarında İstanbul, Antalya ve İzmir'in ardından Türkiye'nin en pahalı ili. Ne var ki bir zenginlik göstergesi olarak kabul edilen araç ve konut sahipliği oranlarında üst sıralara yerleşmiş durumda. Türkiye'de araç yoğunluğu en yüksek beşinci il olan Ankara'da 4.6 kişiye bir araç düşüyor. Şehrin artan araç sayısı bir zamanlar düzenli trafiği ile ünlü olan kentte manzarayı değiştirmiş gibi görünüyor. Çünkü Ankara Türkiye'de araç başına kaza oranı en yüksek olan yedinci il. Araç başına düşen kaza oranında birincilik Kocaeli'ne ait Konut başına düşen kişi oranında ise Türkiye'nin 13'üncüsü olan Ankara'da yaklaşık 3.5 kişiye bir konut düşüyor. Başkentin birinciliğe oturmasında önemli katkısı olan sağlık altyapısı aynı zamanda Türkiye'nin en iyisi konumunda bulunuyor. Ankara'da doktor başına düşen kişi sayısı 293 En yakın rakibi Edirne'de bu oran 416 kişi iken, 20'nci sırada yer alan İstanbul'da ise 818.5 kişiye bir doktor düşüyor. Hastane alt yapısı açısından da üst sıralarda yer alıyor Ankara. Başkentte, yatak başına düşen kişi sayısı 295 Bu oran onu 14'üncü sıraya taşıyor. Birinci olan Van'da ise 162 kişiye bir yatak düşüyor. Dolayısıyla başkentin hastane yatırımlarına ağırlık vermesi gerekiyor. Sanatta ikinci sıradaki Ankaralıların müzelere ilgisi yoğun. Yerli ziyaretçi sayısını kent nüfusuna oranlayarak tespit ettiğimiz müzeye gitme oranında Türkiye yedincisi konumunda olan Ankara'da müzeler geçen yıl 900 bine yakın yerli ziyaretçi kabul etmiş. Geçen yıl oyunları izleyen seyirci sayısının nüfusa oranlamasıyla bulduğumuz tiyatroya gitme oranında ise Ankara, Kars'ın ardından ikinci sırada yer alıyor. Başkentte geçen yıl 675 bin kişiye yakın izleyici tiyatro oyunlarına gitmiş. Kars'ta bu sayı 108 bin, 1’inci sırada yer alan İstanbul'da ise 744 bine yakın. Ankara sinemaya gitme oranında Bursa'nm ardından ikinci sırada yer alıyor. Geçen yıl başkent sinemaları 2 milyon 845 bin civarında izleyiciyle buluşmuş, Bursa'da bu rakam 1 milyon 590 bin, İstanbul'da ise 5 milyon 760 bin civarında. Opera ve bale konusunda ise başkentin notu düşük, İstanbul, Mersin ve Antalya'nın ardından dördüncü sırada yer alıyor. Eğitim başkentin yatırım yapması gereken bir diğer alan olarak görünüyor. Öğretmen ve derslik başına düşen öğrenci sayıları değerlendirildiğinde Ankara, Türkiye sıralamasında ancak 5’inci sırada yer alabildi. 181 bin üniversite öğrencisinin olduğu başkent, üniversite öğrencisi yoğunluğu bakımından Türkiye'nin 15'incisi konumunda Başkentin güvenlik karnesi de çok parlak değil. Geçen yıl hüküm giyen suçluların nüfusa oranına baktığımızda Ankara 43'üncü sırada yer alıyor, İstanbul ise 41'inci sırada. Yine geçen yıl gözaltına alınan kişi sayısının nüfusa oranına bakarsak bu kez de başkent 67'nci, İstanbul 80'inci sırada yer alıyor Deprem riski açısından başkentin ortalama deprem riski 100 üzerinden 50 puan. Orman alanının toplam alana oranında başkent 61'inci sırada bulunurken, hava kalitesi açısından da 100 üzerinden 50 puan alabildi. Kişi basına düşen sporcu, spor tesisi ve spor kulübü ortalamalarıyla başkent spora yatkınlık konusunda Türkiye 66'ncısı.
HANGİ ALANDA KAÇINCI?
Ekonomi 1
Sağlık 1
Eğitim 21
Güvenlik 34
Kent hayatı 42
Kültür sanat 2
2- Isparta
Isparta'nın ikinci sırada yer alması sürpriz olarak değerlendirilebilir. Ancak kent onu ikinciliğe taşıyacak oldukça sağlıklı verilere sahip. İsparta her şeyden önce zengin bir şehir. Kişi başı GSYİH'da 42'nci sırada olduğuna aldanmayın, kişi başına düşen kamu harcamasında 788 YTL ile Türkiye yedincisi. Konut başına düşen kişi sayısı 3.2 ve bu oran İsparta'yı Türkiye altıncısı yapıyor. Konut konusunda zirvede olan Yalova'da bu oran 2.1 seviyesinde. Diğer yandan araç başına düşen kişi sayısına baktığımızda ise Türkiye'de yedinci sırada yer alıyor. Buna rağmen trafiği epeyce iyi görünüyor. 2007 yılı verilerine göre araç başına düşen kaza sayısının düşüklüğü bakımından 9'uncu sırada yer alıyor. Isparta eğitim verileriyle de Türkiye'nin zirvesinde bulunuyor. İlk ve orta öğretimde öğretmen ve derslik başına düşen öğrenci sayısı bakımından Türkiye'nin en iyi 3’üncü ili konumunda bulunuyor. Üniversite öğrencisi yoğunluğunda ikincisi. Doktor ve yatak başına düşen kişi sayısında beşinci sıraya yerleşmiş. Güvenlik konusunda ise durumu pek parlak değil. Geçen yılki gözaltı oranlarına bakıldığında kent 19'uncu sırada yer alıyor. Ancak hüküm giyen suçlu sayısının nüfusa oranında 77'inci sırada. Deprem riski açısından ise 100 üzerinden 36 puan alabilmiş. İsparta yeşil alan oranı konusunda Türkiye'de 28'inci sırada olmasına rağmen hava kalitesi vasatın altında. Spora yatkınlık oranında da kent yine 28'incı sırada yer alıyor. Sanata olan ilgide ise 24'üncü sıraya yerleşiyor.
HANGİ ALANDA KAÇINCI?
Ekonomi 13
Sağlık 5
Eğitim 1
Güvenlik 48
Kent hayatı 33
Kültür sanat 24
3- Bolu
Bolu'nun yaşanılabilirlik endeksinde üçüncü çıktığını gören herkesin aklından ilk etapta sert kış ayları geçebilir. Deprem riskinin yüksek olması da akla gelen muhtemel ikinci endişe olabilir. Ne var ki Bolu, eğitim, sağlık, ekonomi ve kent hayatı parametrelerinde ilk 10'a girebilecek kadar iyi verilere sahip. Eğitimde ilk ve orta öğretimde öğretmen ve derslik başına düşen öğrenci sayısında 36'ncı sırada ancak, üniversite öğrencisi yoğunluğu açısından Türkiye'nin üçüncü ili. Sağlıkta doktor başına düşen kişi sayısında 13'üncü sırada yer alıyor. Yatak başına düşen kişi sayısında ise altıncı sırada... Hava kalitesi açısından en iyi kentlerden birisi, trafik açısından Türkiye ortalaması diyebiliriz. 44'üncu sırada. Türkiye'nin ormanlık alan oranı en yüksek dördüncü ili. Kentin spora ilgisi ise onu Türkiye sıralamasında 14'üncu sıraya taşıyor Okul öncesi çocuk nüfusu mevcut kreş kapasitesiyle oranlandığında ise Türkiye'nin en iyi durumdaki 19'uncu kenti. Bu rakamlar Bolu'yu kent hayatında ikinci sıraya taşıyor. Diğer yandan Bolu'nun ekonomik parametreleri de hayli iyi görünüyor. Bolu kişi başına düşen GSYlH oranında ikinci sırada yer alıyor, geçen yıl kişi başına yapılan kamu harcaması miktarında ise 186 YTL ile 18'inci sırada. Konut başına düşen kişi sayısı açısından durumu parlak değil, 54'üncü sırada. Konut açığı var gibi görünüyor. Araç yoğunluğunda ise Türkiye'nin 9'uncu ili, suç istatistikleri bakımından en düşük oranlara sahip 30'uncu ili konumunda. Ancak kentin büyük kısmı birinci derece deprem bölgesi üzerine kurulmuş. Bu yüzden Bolu, deprem güvenliğinde 100 üzerinden ancak 26 puan alabildi. Kent sanata ilgi açısından da Türkiye'nin 18'inci konumunda bulunuyor.
HANGİ ALANDA KAÇINCI?
Ekonomi 3
Sağlık 9
Eğitim 4
Güvenlik 70
Kent hayatı 2
Kültür sanat 18
4- Eskişehir
Eskişehir'in öyküsü kentlerin gelişiminde yerel yöneticilerin ne kadar etkin olduğunu ispatladı. Eskişehir Büyukşehir Belediye Başkanlığı’nı iki dönemdir yürüten Yılmaz Buyükerşen, bir kentin nasıl ayağa kaldırılabileceğini en kestirme yoldan göstermiş oldu. Eskişehir defalarca haberlere konu olurken bazılarına göre Türkiye'nin en yaşanabilir şehri. Yine de bizim hazırladığımız yaşanılabilirlik endeksinde şimdilik dördüncü sırada. Eğitim, sağlık, ekonomi ve sanat alanlarında ilk 10'da yer alan Eskişehir'in handikaplarından başlayalım Eskişehir'i zirveden alan başta SUÇ istatistikleri. 2007 yılı içinde yapılan gözaltı sayısının nüfusa oranında 67'nci, hüküm giyenlerin nüfusa oranında ise 68'inci sırada yer alıyor. Araç yoğunluğu en düşük olan 13'üncü il. Buna rağmen araç başına düşen kaza oranına bakıldığında Türkiye'nin en kötü trafiğine sahip 25'inci ili. Kent orman alanı oranı açısından vasat durumda, 48'inci sırada. Hava kalitesi de 100 üzerinden 50 alabilecek değerde. Ancak tüm bunların yanında Eskişehir zengin bir kent: Kişi başına düşen GSYİH açsından 17'nci sırada 2007 yılında kişi başına düşen kamu yatırımı bakımından sekizinci sırada. Konut yoğunluğu açısından Türkiye'nin en yoğun sekizinci ili. Ancak aynı zamanda ortalama konut kirası en pahalı 16'ncı şehir. Açıköğretim hariç iki üniversite ve 40 bine yakın öğrencisi bulunan Eskişehir'de yüksek öğrenim iyi olmasına rağmen ilk ve orta öğretim vasat. Deprem riski açısından ise en iyi 13'üncu il.
HANGİ ALANDA KAÇINCI?
Ekonomi 8
Sağlık 3
Eğitim 8
Güvenlik 30
Kent hayatı 32
Kültür sanat 10
5- Edirne
Edirne'yi endeksin üst sıralarına taşıyan ekonomi, eğitim ve sağlık alanındaki durumu. Edirne, ekonomik parametrelerde altıncı sırada yer alıyor. Kişi başına düşen GSYİH'da ve kamu harcamalarında 11, konut yoğunluğunda 26, araç yoğunluğunda ise 14'üncü sırada. Eğitim alanında üçüncü sırada yer alan kent, ilk ve orta eğitimde öğretmen ile derslik başına düşen öğrenci sayısı bakımından Türkiye'nin en iyi durumdaki 15'inci ili. Üniversite öğrencisi yoğunluğu bakımından ise dördüncü sırada. Güvenliğe gelince. Edirne deprem riski açısından orta sıralarda olan bir kent, ancak suç istatistikleri bir hayli yüksek görünüyor. Geçen yılın verilerine göre Türkiye'nin kişi başı suç istatistikleri en kötü durumda olan 11'inci ili. Sağlık alanında ise kent oldukça iyi bir durumda. Doktor başına düşen kişi sıralamasında en iyi durumdaki ikinci il, yatak başına düşen kişi sayısında ise sekizinci sırada. Kent hava kalitesi açısından vasatın altında, sahip olduğu ormanlık alan bakımından da durum farklı değil, 55'inci sırada... Spora ilgi açısından 37, sanatla meşguliyet bakımından 15'inci sırada bulunuyor. Şehrin suç oranlarını düşürmesi, hava kalitesini yükseltmesi ve orman alanlarını artırması gerekiyor.
6- Trabzon
Güzel bir liman kenti olan Trabzon'un listenin üst sıralarında olması sürpriz değil, Eğitim, güvenlik, sağlık ve sanat alanlarında ilk 10 içinde yer alan Trabzon, ekonomi ve kent hayatına ilişkin verilerini iyileştirirse daha da üst sıralara taşınabilir. Trabzon ilk ve orta öğretimde Öğretmen ve derslik başına düşen öğrenci sayıları itibariyle 26'ncı sırada bulunuyor. üniversite öğrencisi yoğunluğu açısından ise 11'inci sırada yer alıyor. Güvenliğe gelince... Trabzon, Türkiye'de deprem riskinin en düşük olduğu dördüncü kent konumunda, suç istatistiklerinde ise en iyi konumdaki 20'nci il. Sağlık alanında doktor ve yatak başına düşen kişi sayısına bakıldığında yedinci sırada. Sanata olan ilgisi ise bu kategoride Trabzon'u en iyi dokuzuncu il yapıyor. Trabzon'un ekonomik verilerini düzeltmesi gerekiyor: Kişi başı GSYİH'da 49'uncu, kamu harcamalarında 10'uncu, konut yoğunluğunda 15'inci, araç yoğunluğunda 54'üncü sırada yer alıyor. Ortalama konut kirasında ise 25'inci en pahalı il. Hava kalitesinde 100 üzerinden 75 puan alan Trabzon, yeşil alanda 34'üncü...
7- Kırıkkale
Kırıkkale'yi üst sıralara taşıyan parametrelerin başında sağlık ve eğitim geliyor. Sağlık alanını doktor ve yatak başına düşen kişi sayısına göre Türkiye'nin en iyi konumdaki altıncı ili olan Kırıkkale, ilk ve orta öğretirndekı öğretmen ve derslik başına düşen öğrenci oranında da dokuzuncu sırada bulunuyor. Kent güvenlik konusunda 32'nci sırada yer alıyor. Hava kalitesi ortalama seviyede, 100 üzerinden 50 puan aldı. Kentin en önemli eksikliklerinden birisi orman alanları: Orman alanlarının kentin toplam alanına oranlanması sonucu oluşturulan sıralamada ancak 68'inci sıraya yerleşebildi. Ekonomik parametrelere göre 16'ncı sırada bulunuyor. Kişi başına düşen GSYİH'da 15'incı sırada yer bulan kent kamu harcamalarında 27'inci sırada konumlanmış. Kırıkkale'de kira fiyatları Türkiye ortalamasına yakın, 45'incı sırada. Konut yoğunluğu açısından da Türkiye'nin yedinci gelişmiş ili. Buna rağmen kentte araç yoğunluğu çok düşük, 59'uncu sırada yer alıyor. Ancak araç yoğunluğuna aldanmayın trafiği hayli kötü durumda, araç başına düşen kaza sayısı en yüksek 10'uncu il. Sanat dallarıyla olan meşguliyette de vasatın altında. Spora olan ilgi ise zirvede, sporcu, spor kulübü, ve tesis ortalamalanyla Türkiye'nin sporla en yakından ilgilenen beşinci ili konumun A bulunuyor.
8- Burdur
Burdur eğitim altyapısı ve sağlıklı kent hayatı ile ön plana çıkan illerden. Yaşanılabilirlik endeksinde sekizinci sırada bulunuyor. Kentin eğitim altyapısı bir hayli iyi gorünuyor. Burdur ilk ve orta öğretimde öğretmen ve derslik başına düşen öğrenci sayısında Türkiye ikincisi Kentteki üniversite öğrencisi yoğunluğu açısından da Türkiye'nin sekizinci gelişmiş ili. Kent hayatında Burdur'u altıncı sıraya taşıyan parametreler şöyle: Aslında kentin hava kalitesi ortalama seviyede ama orman alanı oranında ise oldukça iyi konumda, 18'inci sırada. Burdur'da araç sayısı hayli yoğun neredeyse her 4 kişiye bir araba düşüyor ancak buna rağmen Türkiye'nin trafiği en sorunsuz illerinden. Araç başına düsen kaza sayısında en düşük ikinci il. Kentli insanın spora ilgi endeksinde 17'inci sırada yer alıyor. Kentin deprem riski hayli yüksek, Burdur'un yerleşim alanının büyük çoğunluğu birinci derece deprem bölgesi ve bu yüzden deprem güvenliği açısından 100 üzerinden ancak 24 alabildi. Kent insanının sanata olan ilgisi tam olarak Türkiye ortalamasını yansıtıyor, 47’inci sırada.Kentin ekonomik parametrelerine gelince... Kişi başına GSYİH’da 29’uncu, kamu harcamasında 37'nci, konut yoğunluğunda 21'inci il. Konut kiralarında ise Türkiye'nin en ucuz 22'inçi kenti. Suç puanında da 65'inci sırada yer buluyor.
9- Antalya
Antalya kent hayatı sıralamasına göre Türkiye'nin birinci ili. Sanat alanında da dördüncü sırada yer alıyor. Antalya'nın daha üst sıraları zorlamasına engel olan handikaplarından birincisi eğitim. İlk ve ortaöğretim'de öğretmen ve derslik başına düşen öğrenci sayısında Antalya 59'uncu, üniversite öğrencisi yoğunlunda ise 47'inci sırada yer alıyor. Antalya deprem riski konusunda Türkiye'nin en güvenli 10'uncu ili. Kentin yaşam alanı büyük oranda ikinci derece deprem alanı üzerine kurulmuş, kalan kısmı ise birinci, üçüncü ve dördüncü derece deprem bölgesinde... Antalya'nın problemi suç istatistiklerinde: geçen yıl kişi başına düşen suç verilerine göre Antalya 80'inci sırada yer alıyor. Ekonomik parametrelere bakıldığında Antalya 28'inci sırada, diğer yandan kişi başına düşen kamu harcamalarına bakıldığında kent 67'inci sıraya geriliyor. Antalya konut yoğunluğu açısından 19'uncu sırada olmasına rağmen, kira ortalamasında epeyce pahalı bir şehir: En yüksek kira ortalamasına sahip ikinci şehir... Kent aynı zamanda araç yoğunluğu en yüksek olan ikinci il, 3.9 kişiye bir araç düşüyor. Trafiği ise vasatın altında, 47'nci sırada. Sağlık alanında da altyapısı en iyi 15inci il.
10- Elazığ
İstanbul neden 28’inci?
İstanbul Türkiye ekonomisinin kalbi ancak 12,6 milyon kişilik nüfusu kişi başına düşen çeşitli olanakları hayli zorluyor. Bu yüzden ekonomide 25'inci sıraya kadar geriliyor. Sağlık hizmetlerinde doktor ve yatak başına düşen kişi sayısı Türkiye ortalamasının altında kalıyor. İlk ve orta öğretimde derslik ve öğretmen başına düsen öğrenci sayısı açısından ancak 72'nci sıraya yerleşebiliyor. Orman alanı açısından Türkiye'nin en iyi durumdaki 19'uncu ili olmasına rağmen hava kalitesi orta seviyede. Deprem riski İstanbul'un bir bölümü için yüksek ancak şehrin geri kalanı ikinci, üçüncü ve dördüncü dereçe deprem bölgesinde olduğu için nispeten daha güvenli. Türkiye'nin en kötö ikinci trafiğine sahip mega kenti, kültür sanat alanında birinci sırada olması da kurtaramıyor.
TÜRKİYE'NİN en yaşanabilir ili hangisi?
Elbette ki kişisel beklentilere göre herkesin farklı cevaplar vereceği bir soru bu. Ama çok sayıda kriter kullanılarak yapılacak bir araştırma, Türkiye'nin en yaşanabilir ilinin hangisi olduğu konusunda bir fikir verebilir. Zira dünyanın hemen hemen tüm gelişmiş ülkelerinde bu tip araştırmalar yapılır ve yayınlanır...
Biz de Türkiye'de ilk kez böyle bir liste oluşturmaya karar verdik. Araştırmanın dünyadaki benzerlerini de örnek alarak kentler için yaşanılabilirlik kriterleri belirlemeye başladık. Suç oranı, deprem riski, sanata ve spora olan ilgi, hava kirliliğinde ve trafikte ne durumda olunduğu, yeşil alanlar miktarı, kişi başına düsen doktor ve hastane sayısı... Uzayıp giden bir liste oluştu elimizde... Sonuçta 28 tane alt bileşenden oluşan altı ana parametre yardımıyla listeyi oluşturmayı başardık. Aslında ayrıntılı olarak incelendiğinde liste süprizlerle dolu... Ama durumu en trajik olan şehir, galiba bir zamanlar taşı toprağı altın denen, her yıl yüzbinlerce kişinin iş ve aş bulmak için akın ettiği İstanbul... 'Koca şehir' listede kendisine 28'inci sırada yer bulabilmiş... Liste, şaşırtıcı gerçeklerden ibaret değil elbette... Hiç de sürpriz olmayan yanları da var... Mesela sıralamadaki son 15 ilin 14'ü Doğu ve Güneydoğu Anadolu'dan... Sadece biri Akdeniz’den: Osmaniye... Ancak Akdeniz, ilk 25'e en çok isim gönderen bölge... En dipteki şehir ise sadece 18,8 puan toplayabilen Ağrı.
1 - ANKARA
Başkent, en yaşanabilir kentler sıralamasında ilk sırada yer alıyor. Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi verilerine göre nüfusu 4.5 milyona yaklaşan başkentin birinci sıraya yerleşmesinin nedenleri söyle: Ankara, araştırma için belirlediğimiz 4 ana parametreden ekonomi ve sağlık alanında birinci sırada, sanatta ise ikinci sırada yer alıyor. Bu birinciliklerin alt bileşenlerine gelince... Ekonomiden başlayalım. Ekonomi başlığı altında beş alt parametre var. Gayri Safi Yurt içi Hasıla'ya (GSYİH) bakacak olursak, Ankara, kişi başı GSYİH sıralamasında onuncu il konumunda. 2007 yılında kişi başına yapılan kamu harcamasında ise 1.457 YTL ile Tunceli'nin ardından ikinci sırada yer alıyor. Konut kiralarında İstanbul, Antalya ve İzmir'in ardından Türkiye'nin en pahalı ili. Ne var ki bir zenginlik göstergesi olarak kabul edilen araç ve konut sahipliği oranlarında üst sıralara yerleşmiş durumda. Türkiye'de araç yoğunluğu en yüksek beşinci il olan Ankara'da 4.6 kişiye bir araç düşüyor. Şehrin artan araç sayısı bir zamanlar düzenli trafiği ile ünlü olan kentte manzarayı değiştirmiş gibi görünüyor. Çünkü Ankara Türkiye'de araç başına kaza oranı en yüksek olan yedinci il. Araç başına düşen kaza oranında birincilik Kocaeli'ne ait Konut başına düşen kişi oranında ise Türkiye'nin 13'üncüsü olan Ankara'da yaklaşık 3.5 kişiye bir konut düşüyor. Başkentin birinciliğe oturmasında önemli katkısı olan sağlık altyapısı aynı zamanda Türkiye'nin en iyisi konumunda bulunuyor. Ankara'da doktor başına düşen kişi sayısı 293 En yakın rakibi Edirne'de bu oran 416 kişi iken, 20'nci sırada yer alan İstanbul'da ise 818.5 kişiye bir doktor düşüyor. Hastane alt yapısı açısından da üst sıralarda yer alıyor Ankara. Başkentte, yatak başına düşen kişi sayısı 295 Bu oran onu 14'üncü sıraya taşıyor. Birinci olan Van'da ise 162 kişiye bir yatak düşüyor. Dolayısıyla başkentin hastane yatırımlarına ağırlık vermesi gerekiyor. Sanatta ikinci sıradaki Ankaralıların müzelere ilgisi yoğun. Yerli ziyaretçi sayısını kent nüfusuna oranlayarak tespit ettiğimiz müzeye gitme oranında Türkiye yedincisi konumunda olan Ankara'da müzeler geçen yıl 900 bine yakın yerli ziyaretçi kabul etmiş. Geçen yıl oyunları izleyen seyirci sayısının nüfusa oranlamasıyla bulduğumuz tiyatroya gitme oranında ise Ankara, Kars'ın ardından ikinci sırada yer alıyor. Başkentte geçen yıl 675 bin kişiye yakın izleyici tiyatro oyunlarına gitmiş. Kars'ta bu sayı 108 bin, 1’inci sırada yer alan İstanbul'da ise 744 bine yakın. Ankara sinemaya gitme oranında Bursa'nm ardından ikinci sırada yer alıyor. Geçen yıl başkent sinemaları 2 milyon 845 bin civarında izleyiciyle buluşmuş, Bursa'da bu rakam 1 milyon 590 bin, İstanbul'da ise 5 milyon 760 bin civarında. Opera ve bale konusunda ise başkentin notu düşük, İstanbul, Mersin ve Antalya'nın ardından dördüncü sırada yer alıyor. Eğitim başkentin yatırım yapması gereken bir diğer alan olarak görünüyor. Öğretmen ve derslik başına düşen öğrenci sayıları değerlendirildiğinde Ankara, Türkiye sıralamasında ancak 5’inci sırada yer alabildi. 181 bin üniversite öğrencisinin olduğu başkent, üniversite öğrencisi yoğunluğu bakımından Türkiye'nin 15'incisi konumunda Başkentin güvenlik karnesi de çok parlak değil. Geçen yıl hüküm giyen suçluların nüfusa oranına baktığımızda Ankara 43'üncü sırada yer alıyor, İstanbul ise 41'inci sırada. Yine geçen yıl gözaltına alınan kişi sayısının nüfusa oranına bakarsak bu kez de başkent 67'nci, İstanbul 80'inci sırada yer alıyor Deprem riski açısından başkentin ortalama deprem riski 100 üzerinden 50 puan. Orman alanının toplam alana oranında başkent 61'inci sırada bulunurken, hava kalitesi açısından da 100 üzerinden 50 puan alabildi. Kişi basına düşen sporcu, spor tesisi ve spor kulübü ortalamalarıyla başkent spora yatkınlık konusunda Türkiye 66'ncısı.
HANGİ ALANDA KAÇINCI?
Ekonomi 1
Sağlık 1
Eğitim 21
Güvenlik 34
Kent hayatı 42
Kültür sanat 2
2- Isparta
Isparta'nın ikinci sırada yer alması sürpriz olarak değerlendirilebilir. Ancak kent onu ikinciliğe taşıyacak oldukça sağlıklı verilere sahip. İsparta her şeyden önce zengin bir şehir. Kişi başı GSYİH'da 42'nci sırada olduğuna aldanmayın, kişi başına düşen kamu harcamasında 788 YTL ile Türkiye yedincisi. Konut başına düşen kişi sayısı 3.2 ve bu oran İsparta'yı Türkiye altıncısı yapıyor. Konut konusunda zirvede olan Yalova'da bu oran 2.1 seviyesinde. Diğer yandan araç başına düşen kişi sayısına baktığımızda ise Türkiye'de yedinci sırada yer alıyor. Buna rağmen trafiği epeyce iyi görünüyor. 2007 yılı verilerine göre araç başına düşen kaza sayısının düşüklüğü bakımından 9'uncu sırada yer alıyor. Isparta eğitim verileriyle de Türkiye'nin zirvesinde bulunuyor. İlk ve orta öğretimde öğretmen ve derslik başına düşen öğrenci sayısı bakımından Türkiye'nin en iyi 3’üncü ili konumunda bulunuyor. Üniversite öğrencisi yoğunluğunda ikincisi. Doktor ve yatak başına düşen kişi sayısında beşinci sıraya yerleşmiş. Güvenlik konusunda ise durumu pek parlak değil. Geçen yılki gözaltı oranlarına bakıldığında kent 19'uncu sırada yer alıyor. Ancak hüküm giyen suçlu sayısının nüfusa oranında 77'inci sırada. Deprem riski açısından ise 100 üzerinden 36 puan alabilmiş. İsparta yeşil alan oranı konusunda Türkiye'de 28'inci sırada olmasına rağmen hava kalitesi vasatın altında. Spora yatkınlık oranında da kent yine 28'incı sırada yer alıyor. Sanata olan ilgide ise 24'üncü sıraya yerleşiyor.
HANGİ ALANDA KAÇINCI?
Ekonomi 13
Sağlık 5
Eğitim 1
Güvenlik 48
Kent hayatı 33
Kültür sanat 24
3- Bolu
Bolu'nun yaşanılabilirlik endeksinde üçüncü çıktığını gören herkesin aklından ilk etapta sert kış ayları geçebilir. Deprem riskinin yüksek olması da akla gelen muhtemel ikinci endişe olabilir. Ne var ki Bolu, eğitim, sağlık, ekonomi ve kent hayatı parametrelerinde ilk 10'a girebilecek kadar iyi verilere sahip. Eğitimde ilk ve orta öğretimde öğretmen ve derslik başına düşen öğrenci sayısında 36'ncı sırada ancak, üniversite öğrencisi yoğunluğu açısından Türkiye'nin üçüncü ili. Sağlıkta doktor başına düşen kişi sayısında 13'üncü sırada yer alıyor. Yatak başına düşen kişi sayısında ise altıncı sırada... Hava kalitesi açısından en iyi kentlerden birisi, trafik açısından Türkiye ortalaması diyebiliriz. 44'üncu sırada. Türkiye'nin ormanlık alan oranı en yüksek dördüncü ili. Kentin spora ilgisi ise onu Türkiye sıralamasında 14'üncu sıraya taşıyor Okul öncesi çocuk nüfusu mevcut kreş kapasitesiyle oranlandığında ise Türkiye'nin en iyi durumdaki 19'uncu kenti. Bu rakamlar Bolu'yu kent hayatında ikinci sıraya taşıyor. Diğer yandan Bolu'nun ekonomik parametreleri de hayli iyi görünüyor. Bolu kişi başına düşen GSYlH oranında ikinci sırada yer alıyor, geçen yıl kişi başına yapılan kamu harcaması miktarında ise 186 YTL ile 18'inci sırada. Konut başına düşen kişi sayısı açısından durumu parlak değil, 54'üncü sırada. Konut açığı var gibi görünüyor. Araç yoğunluğunda ise Türkiye'nin 9'uncu ili, suç istatistikleri bakımından en düşük oranlara sahip 30'uncu ili konumunda. Ancak kentin büyük kısmı birinci derece deprem bölgesi üzerine kurulmuş. Bu yüzden Bolu, deprem güvenliğinde 100 üzerinden ancak 26 puan alabildi. Kent sanata ilgi açısından da Türkiye'nin 18'inci konumunda bulunuyor.
HANGİ ALANDA KAÇINCI?
Ekonomi 3
Sağlık 9
Eğitim 4
Güvenlik 70
Kent hayatı 2
Kültür sanat 18
4- Eskişehir
Eskişehir'in öyküsü kentlerin gelişiminde yerel yöneticilerin ne kadar etkin olduğunu ispatladı. Eskişehir Büyukşehir Belediye Başkanlığı’nı iki dönemdir yürüten Yılmaz Buyükerşen, bir kentin nasıl ayağa kaldırılabileceğini en kestirme yoldan göstermiş oldu. Eskişehir defalarca haberlere konu olurken bazılarına göre Türkiye'nin en yaşanabilir şehri. Yine de bizim hazırladığımız yaşanılabilirlik endeksinde şimdilik dördüncü sırada. Eğitim, sağlık, ekonomi ve sanat alanlarında ilk 10'da yer alan Eskişehir'in handikaplarından başlayalım Eskişehir'i zirveden alan başta SUÇ istatistikleri. 2007 yılı içinde yapılan gözaltı sayısının nüfusa oranında 67'nci, hüküm giyenlerin nüfusa oranında ise 68'inci sırada yer alıyor. Araç yoğunluğu en düşük olan 13'üncü il. Buna rağmen araç başına düşen kaza oranına bakıldığında Türkiye'nin en kötü trafiğine sahip 25'inci ili. Kent orman alanı oranı açısından vasat durumda, 48'inci sırada. Hava kalitesi de 100 üzerinden 50 alabilecek değerde. Ancak tüm bunların yanında Eskişehir zengin bir kent: Kişi başına düşen GSYİH açsından 17'nci sırada 2007 yılında kişi başına düşen kamu yatırımı bakımından sekizinci sırada. Konut yoğunluğu açısından Türkiye'nin en yoğun sekizinci ili. Ancak aynı zamanda ortalama konut kirası en pahalı 16'ncı şehir. Açıköğretim hariç iki üniversite ve 40 bine yakın öğrencisi bulunan Eskişehir'de yüksek öğrenim iyi olmasına rağmen ilk ve orta öğretim vasat. Deprem riski açısından ise en iyi 13'üncu il.
HANGİ ALANDA KAÇINCI?
Ekonomi 8
Sağlık 3
Eğitim 8
Güvenlik 30
Kent hayatı 32
Kültür sanat 10
5- Edirne
Edirne'yi endeksin üst sıralarına taşıyan ekonomi, eğitim ve sağlık alanındaki durumu. Edirne, ekonomik parametrelerde altıncı sırada yer alıyor. Kişi başına düşen GSYİH'da ve kamu harcamalarında 11, konut yoğunluğunda 26, araç yoğunluğunda ise 14'üncü sırada. Eğitim alanında üçüncü sırada yer alan kent, ilk ve orta eğitimde öğretmen ile derslik başına düşen öğrenci sayısı bakımından Türkiye'nin en iyi durumdaki 15'inci ili. Üniversite öğrencisi yoğunluğu bakımından ise dördüncü sırada. Güvenliğe gelince. Edirne deprem riski açısından orta sıralarda olan bir kent, ancak suç istatistikleri bir hayli yüksek görünüyor. Geçen yılın verilerine göre Türkiye'nin kişi başı suç istatistikleri en kötü durumda olan 11'inci ili. Sağlık alanında ise kent oldukça iyi bir durumda. Doktor başına düşen kişi sıralamasında en iyi durumdaki ikinci il, yatak başına düşen kişi sayısında ise sekizinci sırada. Kent hava kalitesi açısından vasatın altında, sahip olduğu ormanlık alan bakımından da durum farklı değil, 55'inci sırada... Spora ilgi açısından 37, sanatla meşguliyet bakımından 15'inci sırada bulunuyor. Şehrin suç oranlarını düşürmesi, hava kalitesini yükseltmesi ve orman alanlarını artırması gerekiyor.
6- Trabzon
Güzel bir liman kenti olan Trabzon'un listenin üst sıralarında olması sürpriz değil, Eğitim, güvenlik, sağlık ve sanat alanlarında ilk 10 içinde yer alan Trabzon, ekonomi ve kent hayatına ilişkin verilerini iyileştirirse daha da üst sıralara taşınabilir. Trabzon ilk ve orta öğretimde Öğretmen ve derslik başına düşen öğrenci sayıları itibariyle 26'ncı sırada bulunuyor. üniversite öğrencisi yoğunluğu açısından ise 11'inci sırada yer alıyor. Güvenliğe gelince... Trabzon, Türkiye'de deprem riskinin en düşük olduğu dördüncü kent konumunda, suç istatistiklerinde ise en iyi konumdaki 20'nci il. Sağlık alanında doktor ve yatak başına düşen kişi sayısına bakıldığında yedinci sırada. Sanata olan ilgisi ise bu kategoride Trabzon'u en iyi dokuzuncu il yapıyor. Trabzon'un ekonomik verilerini düzeltmesi gerekiyor: Kişi başı GSYİH'da 49'uncu, kamu harcamalarında 10'uncu, konut yoğunluğunda 15'inci, araç yoğunluğunda 54'üncü sırada yer alıyor. Ortalama konut kirasında ise 25'inci en pahalı il. Hava kalitesinde 100 üzerinden 75 puan alan Trabzon, yeşil alanda 34'üncü...
7- Kırıkkale
Kırıkkale'yi üst sıralara taşıyan parametrelerin başında sağlık ve eğitim geliyor. Sağlık alanını doktor ve yatak başına düşen kişi sayısına göre Türkiye'nin en iyi konumdaki altıncı ili olan Kırıkkale, ilk ve orta öğretirndekı öğretmen ve derslik başına düşen öğrenci oranında da dokuzuncu sırada bulunuyor. Kent güvenlik konusunda 32'nci sırada yer alıyor. Hava kalitesi ortalama seviyede, 100 üzerinden 50 puan aldı. Kentin en önemli eksikliklerinden birisi orman alanları: Orman alanlarının kentin toplam alanına oranlanması sonucu oluşturulan sıralamada ancak 68'inci sıraya yerleşebildi. Ekonomik parametrelere göre 16'ncı sırada bulunuyor. Kişi başına düşen GSYİH'da 15'incı sırada yer bulan kent kamu harcamalarında 27'inci sırada konumlanmış. Kırıkkale'de kira fiyatları Türkiye ortalamasına yakın, 45'incı sırada. Konut yoğunluğu açısından da Türkiye'nin yedinci gelişmiş ili. Buna rağmen kentte araç yoğunluğu çok düşük, 59'uncu sırada yer alıyor. Ancak araç yoğunluğuna aldanmayın trafiği hayli kötü durumda, araç başına düşen kaza sayısı en yüksek 10'uncu il. Sanat dallarıyla olan meşguliyette de vasatın altında. Spora olan ilgi ise zirvede, sporcu, spor kulübü, ve tesis ortalamalanyla Türkiye'nin sporla en yakından ilgilenen beşinci ili konumun A bulunuyor.
8- Burdur
Burdur eğitim altyapısı ve sağlıklı kent hayatı ile ön plana çıkan illerden. Yaşanılabilirlik endeksinde sekizinci sırada bulunuyor. Kentin eğitim altyapısı bir hayli iyi gorünuyor. Burdur ilk ve orta öğretimde öğretmen ve derslik başına düşen öğrenci sayısında Türkiye ikincisi Kentteki üniversite öğrencisi yoğunluğu açısından da Türkiye'nin sekizinci gelişmiş ili. Kent hayatında Burdur'u altıncı sıraya taşıyan parametreler şöyle: Aslında kentin hava kalitesi ortalama seviyede ama orman alanı oranında ise oldukça iyi konumda, 18'inci sırada. Burdur'da araç sayısı hayli yoğun neredeyse her 4 kişiye bir araba düşüyor ancak buna rağmen Türkiye'nin trafiği en sorunsuz illerinden. Araç başına düsen kaza sayısında en düşük ikinci il. Kentli insanın spora ilgi endeksinde 17'inci sırada yer alıyor. Kentin deprem riski hayli yüksek, Burdur'un yerleşim alanının büyük çoğunluğu birinci derece deprem bölgesi ve bu yüzden deprem güvenliği açısından 100 üzerinden ancak 24 alabildi. Kent insanının sanata olan ilgisi tam olarak Türkiye ortalamasını yansıtıyor, 47’inci sırada.Kentin ekonomik parametrelerine gelince... Kişi başına GSYİH’da 29’uncu, kamu harcamasında 37'nci, konut yoğunluğunda 21'inci il. Konut kiralarında ise Türkiye'nin en ucuz 22'inçi kenti. Suç puanında da 65'inci sırada yer buluyor.
9- Antalya
Antalya kent hayatı sıralamasına göre Türkiye'nin birinci ili. Sanat alanında da dördüncü sırada yer alıyor. Antalya'nın daha üst sıraları zorlamasına engel olan handikaplarından birincisi eğitim. İlk ve ortaöğretim'de öğretmen ve derslik başına düşen öğrenci sayısında Antalya 59'uncu, üniversite öğrencisi yoğunlunda ise 47'inci sırada yer alıyor. Antalya deprem riski konusunda Türkiye'nin en güvenli 10'uncu ili. Kentin yaşam alanı büyük oranda ikinci derece deprem alanı üzerine kurulmuş, kalan kısmı ise birinci, üçüncü ve dördüncü derece deprem bölgesinde... Antalya'nın problemi suç istatistiklerinde: geçen yıl kişi başına düşen suç verilerine göre Antalya 80'inci sırada yer alıyor. Ekonomik parametrelere bakıldığında Antalya 28'inci sırada, diğer yandan kişi başına düşen kamu harcamalarına bakıldığında kent 67'inci sıraya geriliyor. Antalya konut yoğunluğu açısından 19'uncu sırada olmasına rağmen, kira ortalamasında epeyce pahalı bir şehir: En yüksek kira ortalamasına sahip ikinci şehir... Kent aynı zamanda araç yoğunluğu en yüksek olan ikinci il, 3.9 kişiye bir araç düşüyor. Trafiği ise vasatın altında, 47'nci sırada. Sağlık alanında da altyapısı en iyi 15inci il.
10- Elazığ
Kentlerin yaşanılabilirdik endeksinde nihayet bir Doğu Anadolu ili 10'uncu sırada yer buldu. Aslında Elazığ parametreler içinde sadece sağlık altyapısında ilk 10'e girebiliyor Doktor ve yatak başına düşen kişi sayısına göre Elazığ, Türkiye'nin en gelişmiş sağlık altyapısına sahip ikinci ili. Kentin ekonomiye yönelik verileri de gayet iyi, 17'nci sırada. Kişi başına GSYİH'da 30'uncu, kamu harcamalarında dördüncü, konut kiralarında 39'uncu, konut yoğunluğunda 47'nci, araç sayısında ise 55'ınci sırada. Araç yoğunluğu düşük olmasına rağmen kentin trafiği hayli kötü: Araç başına düşen kaza sayısı çok yüksek, kent 53'uncu sırada. Kent deprem riski açısından da güvenli görünmüyor.Elazığ'ın yaşam alanının yarıya yakını birinci, kalanı ise ikinci derecede deprem bölgesi üzerine kurulmuş. Suç oranının düşüklüğü konusunda ise vasat bir performans çiziyor 47'nci sırada. Eğitim altyapısında da yetersizlik göze çarpıyor. İlk ve orta öğretimde öğretmen ve derslik başına düşen öğrenci sayılarına göre 54'uncu sırada bulunuyor. iyi olan kentteki üniversite öğrencisi yoğunluğu, 16'ncı sırada yer alıyor Ormanlık alanları konusunda da 62'ncı sırada yer alan Elazığ'ın hava kalitesi de ortalama seviyedeki insanının sporla meşguliyeti ve spor altyapısı vasatın altında, 62'nci sırada bulunuyor, Kısaca Elazığ pek çok eksikliğine rağmen sağlık altyapısı ve ekonomik parametrelerin» iyiliği nedeniyle 10'uncu sıraya yerleşiyor.
İstanbul neden 28’inci?
İstanbul Türkiye ekonomisinin kalbi ancak 12,6 milyon kişilik nüfusu kişi başına düşen çeşitli olanakları hayli zorluyor. Bu yüzden ekonomide 25'inci sıraya kadar geriliyor. Sağlık hizmetlerinde doktor ve yatak başına düşen kişi sayısı Türkiye ortalamasının altında kalıyor. İlk ve orta öğretimde derslik ve öğretmen başına düsen öğrenci sayısı açısından ancak 72'nci sıraya yerleşebiliyor. Orman alanı açısından Türkiye'nin en iyi durumdaki 19'uncu ili olmasına rağmen hava kalitesi orta seviyede. Deprem riski İstanbul'un bir bölümü için yüksek ancak şehrin geri kalanı ikinci, üçüncü ve dördüncü dereçe deprem bölgesinde olduğu için nispeten daha güvenli. Türkiye'nin en kötö ikinci trafiğine sahip mega kenti, kültür sanat alanında birinci sırada olması da kurtaramıyor.
Kaynak: Haber1
Editör: HABER MERKEZİ
