Burun vücudun kliması gibi çalışır. Koku alma gibi yaptığı pek çok görev yanında solunan havayı filtre eder tozlardan ve mikroplardan arındırır, ısıtır vücut sıcaklığına getirir, nemlendirir ve sonuçta akciğerlere tertemiz ideal havayı gönderir. Bu kadar işlemi saniyeler içinde ve ortamın sıcaklığına, kirliliğine ve nemine göre vaziyet alarak yapar. Kulak Burun Boğaz Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Suat Turgut burun ve burunla ilgi en çok merak edilen konulardan biri olanburun eti büyümesi hakkındaki soruları yanıtladı:
Burun etinin görevi nedir?
Koku alma gibi yaptığı pek çok görev yanında solunan havayı filtre eder tozlardan ve mikroplardan arındırır, ısıtır vücut sıcaklığına getirir, nemlendirir ve sonuçta akciğerlere tertemiz ideal havayı gönderir. Bu kadar işlemi saniyeler içinde ve ortamın sıcaklığına, kirliliğine ve nemine göre vaziyet alarak yapar.
Burun solunumu vücudun rahat etmesi için gereklidir. Burun içinde konka denilen, solunan havayı akciğere yönlendiren ve termostat görevi gören içleri kan damar ağı ile dolu olan etler vardır. Ortamın sıcaklığına göre bu etler şişer veya küçülür. Soğuk havalarda kan damarlarının içi kanla dolar şişerler ve soluna soğuk havayı ısıtırlar. Sıcak havalarda kan damarlardan çekilir etler küçülür solunan sıcak hava vücut sıcaklığına düşürülür. Ayrıca bu etleri ve burun içini döşeyen mukoza denen doku tabakası içinde salgı hücreleri vardır ve sümük denen sıvıyı salgılarlar. Bu salgılar teneffüs edilen havadaki toz ve mikropları tutarak temizlerler. Ayrıca burun içinde etlerle (konkalar) hava temas eder etmez akciğer hava keseleri (alveol) otomatik olarak açılır ve bir efor sarf etmeden temiz hava akciğerlere ulaşır.
Burun deliklerinden biri 2-3 saatte bir sırayla açılıp kapanarak akciğerlerin çalışmasını düzenler. Normal şartlarda burun deliklerinin ikisi birden tam açık olmaz. Bu normal fizyolojik bir durumdur. Burun yapısı normal olan bir insan bu durumun farkına varmaz. Açık olan burun deliği tarafındaki akciğer daha fazla hava çekip açılarak çalışır, diğeri ise dinlenmeye geçer. Bu şekilde gün içinde vücut, burun sayesinde, akciğerleri dönüşümlü çalıştırarak kendini dinlendirir.
Burun eti (konka) neden büyür?
Burun içi etleri (konka) sağ ve sol burun boşluğunda 3'er adet olmak üzere toplam altı tanedir. En çok çalışan burunun en altında yerleşen alt konka denen organdır. Teneffüs edilen havanın sıcak, soğuk veya kirli oluşuna göre büyüyüp küçülür. Alerjisi olanlarda alerjik madde (toz, polen, küf, mantar. vb.) solunduğunda burun etleri en fazla da alttaki et şişer. Hava kirliliği, sigara burun etlerinin şişmesine yol açar. Bunun yanında sinüzit, burun iltihapları, burun kemik eğriliği burun etlerinin şişmesi de buna sebep olabilir.
En çok kimlerde görülür?
Burun etleri en çok sigara içenlerde ve alerjik bünyelilerde şişer. Ayrıca burun kemiğinde kırık ve eğrilik nedeniyle burun deliklerinden biri devamlı tıkalı olanlarda açık olan burundaki etler devamlı çalıştığı için şişer. Bu nedenle bir süre sonra her ki burun deliği de tıkanır.
Belirtileri nelerdir?
En bariz belirtisi burun tıkanıklığıdır. Burundan alınan hava yetmediği için ağız istem dışı açılarak ağızdan soluk alınır. Bu sebeple ortamın havası ağzı ve üst solunum yollarını kurutur. Bu uyku sırasında belirginleşir. Burun solunumu yeterli olamadığı için akciğerler yeterli hava alamaz, dolayısıyla vücut yeterli oksijen sağlayamaz. Bunun sonucu olarak dokular ve organlar yeterli oksijen alamadığı için vücut yeterince dinlenemez. Sabahları yorgun uyanma olur. Gece boyunca ağız solunumu yapıldığı için sabahları ağız kuruluğu ve tat bozukluğu olur.
BEBEKLERİN BURNU NEDEN TIKANIR?
Nasıl teşhis konur? Burun tıkanıklığı teşhis koymak için yeterli bir belirti midir?
Teşhisi kolaydır. Hastanın verdiği bilgiler, çalışma ve yaşam ortamı, alerji ve sigara hikâyesi teşhis için önemlidir. Yapılan endoskopik burun muayenesi ile teşhis konur. Ayrıca alerji testleri de yapılarak alerjik durumun olup olmadığı belirlenir.
İlaç tedavisi ne kadar yeterlidir?
İlaç tedavileriyle şişen etlerin küçültülmesi uzun süren tedaviler gerektirir. Kortizonlu burun spreylerinin uzun süre kullanılması gerekir. Fakat uzun kullanımlar burunda kuruma kanama gibi yan etkilere de sebep olabilir. Genellikle ilaç tedavileri pek sonuç vermez, bu nedenle önleyici tedbirler almak daha önemlidir. Tedavi et şişmesine neden olan durumun belirlenmesine bağlıdır. Çevresel nedenlere ve sigaraya bağlı olanlarda sigaranın kesilmesi, yaşam ve çalışma ortamının düzeltilmesi durumu düzeltip iyileşme sağlayabilir.
Alerjisi olanlarda alerji sebebi olan madde belirlenirse ondan uzak durmak, alerjiyi önleyen ilaçlar burun spreyleri rahatlama sağlar. Ayrıca sigara dumanından, tozdan uzak durmak, yatak odalarında toz üreten halı yünlü eşyaların kaldırılması, yünlü kıyafetlerden ziyade pamuklu ve alerjik olmayan kıyafetlerin tercih edilmesi evcil hayvanlardan uzak durulması alerjik bünyelilerde burun etlerinin devamlı uyarılmasını ve şişmesini önleyici tedbirlerdir.
Ameliyat hangi durumlarda yapılır?
İlaç tedavilerinin yeterli olmadığı ve burun tıkanıklığının devam ettiği durumlarda ameliyat tercih edilir. Burun etleri (konkalar) herkeste bulunan ve vücut için gerekli organlardır. Bunların anormal şekilde büyüdüğü ve ilaçlarla tedavi edilemediği durumlarda ameliyatla küçültülerek orijinal boyutlarına getirilmesi gerekir.
Eskiden bu etler kesilerek tamamen çıkarılarak ameliyatlar yapılırdı. Ancak bu etlerin tamamen çıkarılmasının burunda kuruma kabuklanma, teneffüs edilen havayı hissedememe burun açık olduğu halde tıkanıklık hissetme gibi yan etkilere yol açtığı anlaşılmıştır. Bu nedenlerle günümüzde bu etler lazerle veya radyofrekans yöntemleriyle küçültülerek tedavi edilmektedir. Burun etinin çok büyük olduğu durumlarda bir kerede bu küçülme sağlanamayabilir iki veya üç seans uygulama gerekebilir. Bir kerede yüksek enerji vererek burun etini küçültmek ette yanmaya ve tamamen etin kömürleşmesine yol açar bu nedenle en az iki seanslı işlem yapılmalıdır.
Ameliyatın riskleri var mıdır?
Ameliyat riski yapılan cerrahi yönteme göre değişir. Tamamen uyutularak (genel anestezi) yapılan işlemde anestezi riski çok nadiren olabilir. Bu risk yaşa ve eşlik eden hastalık (şeker, kalp hastalığı gibi) olup olmamasına göre değişir. Ameliyat sonrası nadiren kanama olabilir. İyileşme döneminde burun içinde kabuklanma ve kuruluk görülür.
Ameliyat yöntemleri nelerdir?
Ameliyat yöntemleri yukarda sayıldığı gibi soğuk cerrahi (keserek etin çıkarılması) , lazer ve radyofrekans şeklindedir. Soğuk cerrahide şişen etler kesilerek çıkarılır. Bu yöntem günümüzde pek fazla kullanılmamaktadır. Et büyümesinin çok fazla olduğu burun arka kısmına taşarak büyüdüğü durumlarda kısmi olarak çıkarma tercih edilir. Radyofrekans yönteminde büyüyen etin içine yerleştirilen bir elektrotla radyo dalgaları ile ısı verilir. Yaklaşık 70-80 dereceye kadar ısıtılan doku küçülür. Lazer yönteminde küçülme yapılabilir. Lazer ışınıyla burun eti içine ışın gönderilerek yeterli küçültme sağlanabilir.
Ameliyattan sonra dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir?
Ameliyattan sonra 4-8 hafta sonunda iyileşme tamamlanır. Bu süre zarfında şiddetli sümkürme yapma kanamaya yol açabilir. Burunda kuruma ve kabuklanma olduğu için nemlendirici spreyler, deniz suyu spreyler iyileşmeye yardımcı olur.
