Otoimmün hastalıklar, bağışıklık sisteminin vücudun kendi hücrelerine yanlışlıkla saldırması sonucu ortaya çıkan ve toplumda yaygın görülen rahatsızlıklardır. Tek bir organı etkileyebileceği gibi birden fazla organı tutan sistemik etkiler de yaratabilir. İşte otoimmün hastalıklar hakkında bilmeniz gerekenler…
Otoimmün Hastalıklar Nedir?
Otoimmün hastalıklar, bağışıklık sisteminin vücut hücrelerini yabancı gibi algılayarak saldırması sonucu gelişir. Normalde bağışıklık sistemi, zararlı mikroorganizmaları yok etmekle görevlidir. Ancak bu sistemdeki bir bozukluk, vücudun kendi hücrelerine karşı antikor üretmesine neden olur. Bu durum, ilgili organlarda hasara yol açar. 80’den fazla otoimmün hastalık tanımlanmış olup, en sık görülen 14 tanesi şunlardır:
Tip 1 Diyabet: Pankreasın insülin üreten hücrelerine saldırı, yüksek kan şekerine ve organ hasarına neden olur.
Romatoid Artrit: Eklemlere saldırı, kızarıklık, şişlik ve hareket kısıtlılığına yol açar.
Sedef Hastalığı (Psoriazis): Deri hücrelerinin aşırı çoğalması, kırmızı lezyonlar ve gri-beyaz plaklar oluşturur.
Multipl Skleroz (MS): Sinir hücrelerini saran miyelin kılıfın hasarı, uyuşma, güçsüzlük ve denge sorunlarına sebep olur.
Sistemik Lupus Eritematozus (SLE): Cilt, eklem, böbrek, kalp ve beyin gibi organları etkileyebilir.
İnflamatuar Bağırsak Hastalığı (İBS): Crohn ve ülseratif kolit, bağırsaklarda iltihaplanmaya neden olur.
Addison Hastalığı: Böbrek üstü bezlerinin hormon üretimini bozar, sodyum kaybı ve potasyum artışı görülür.
Graves Hastalığı: Tiroid hormonunun aşırı üretimi, kalp hızı artışı ve kilo kaybına yol açar.
Hashimoto Tiroiditi: Tiroid hormonu eksikliği, yorgunluk, kilo alımı ve saç dökülmesine neden olur.
Sjögren Sendromu: Ağız ve göz kuruluğuna sebep olur.
Myastenia Gravis: Kas-sinir iletiminde bozulma, kas güçsüzlüğüne yol açar.
Otoimmün Vaskülit: Kan damarlarına saldırı, kan akışını azaltır.
Pernisiyöz Anemi: B12 vitamini emilim bozukluğu, kansızlığa neden olur.
Çölyak Hastalığı: Gluten içeren besinler, ince bağırsakta iltihaplanmaya yol açar.
Otoimmün Hastalıklar Neden Olur?
Otoimmün hastalıkların kesin nedeni tam olarak bilinmese de, bağışıklık sisteminin bir yaralanma veya enfeksiyon sonrası aşırı aktif hale gelmesi önemli bir tetikleyici olabilir. Risk faktörleri şunlardır:
Genetik: Lupus ve MS gibi hastalıklar ailede kümelenme gösterebilir.
Kilo: Obezite, romatoid ve psoriatik artrit riskini artırır.
Sigara: MS, lupus ve romatoid artrit riskini yükseltir.
İlaçlar: Bazı ilaçlar otoimmün hastalıkları tetikleyebilir.
Belirtiler Nelerdir?
Otoimmün hastalıkların belirtileri, etkilenen organa göre değişiklik gösterir. Yaygın belirtiler arasında şunlar yer alır:
Yorgunluk, kas ve eklem ağrısı
Ciltte kızarıklık, döküntü veya plaklar
Kilo kaybı veya alımı
Organ fonksiyon bozuklukları (örneğin, kan şekeri artışı, tiroid sorunları)
Uyuşma, güçsüzlük, denge sorunları
Ağız ve göz kuruluğu
Şiddetli ishal, karın ağrısı
Tanı ve Tedavi Yöntemleri
Otoimmün hastalıkların tanısı, hastanın belirtileri ve ek testlerle konur. Kan testleri, görüntüleme yöntemleri ve biyopsi gibi teknikler kullanılabilir.
Otoimmün hastalıklar tamamen iyileştirilemez, ancak tedaviyle belirtiler kontrol altına alınabilir. Tedavi yöntemleri şunlardır:
Bağışıklık Baskılayıcı İlaçlar: Bağışıklık sisteminin aşırı tepkisini azaltır.
Hormon Tedavileri: Tip 1 diyabette insülin, Hashimoto’da tiroid hormonları kullanılır.
Semptomatik Tedaviler: Organ hasarını telafi etmek için destekleyici tedaviler uygulanır.
Erken Tanı Önemli
Otoimmün hastalıklar, erken tanı ve tedaviyle kontrol altına alınabilir. Hastalığın ilerlemesini önlemek ve yaşam kalitesini artırmak için belirtiler fark edildiğinde donanımlı bir sağlık merkezine başvurulması önerilir. Otoimmün hastalıklar geniş bir yelpazede yer alsa da, uygun tedaviyle etkileri en aza indirilebilir.
