Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) düzenlemesinin ardından ortaya bir günlük fark sorunu çıktı.
Ortaya çıkan kademe mağduriyeti nedeniyle adalet tartışmalarını yeniden gündeme taşıdı. SGK Uzmanı İsa Karakaş, emeklilikte yaşanan bu sorunun temelinde "kohort bazlı adil bir emeklilik sisteminin eksikliği" olduğunu söyledi.
1 GÜN FARKLA 17-20 YIL BEKLEYENLER VAR
Karakaş’a göre, 8 Eylül 1999’dan önce bir gün bile sigorta girişi olanlar yaş şartı aranmaksızın emekli olurken, bu tarihten yalnızca bir gün sonra sigortalı olan aynı kuşaktan bireyler kadınlarda 20, erkeklerde ise 17 yıla kadar geç emeklilikle karşı karşıya kalıyor. Bu durum, sosyal güvenlikte kohort adaletsizliği olarak tanımlanıyor.
Türkiye’de sosyal güvenlik sistemi başlangıçta bilimsel ve sürdürülebilir temellere dayansa da, zaman içinde yapılan popülist düzenlemeler, sistemin dengesini bozdu. Özellikle 1969 yılında yaş şartının kaldırılması ve 1990’larda uygulanan “süper emeklilik” politikaları bu süreci hızlandırdı. Karakaş, geçmişteki uygulamaların geleceği dikkate almadan yapıldığını, 1999’daki 4447 sayılı yasa ile sistemin düzeltilmeye çalışıldığını ancak bu kez de geriye dönük uygulama nedeniyle EYT mağduriyetinin doğduğunu belirtti.
KADEME BEKLEYENLER RİSK ALTINA
Mart 2023’te yürürlüğe giren EYT düzenlemesi, sadece belirli bir tarihten önce işe girenleri kapsadığı için, aynı dönemde çalışmaya başlayan milyonlarca kişi dışarda bırakıldı. Bu durum, kamuoyunda "kademe bekleyenler" olarak anılan yeni bir mağdur kesim doğurdu.
Karakaş, kademe mağdurlarının çoğunun uzun yıllar prim ödemesine rağmen emekli olamadığını, bu bireylerin yaşlandıkça iş bulmakta zorlandığını ve işsizlik ile yoksulluk riski altında olduğunu belirtiyor. Aynı zamanda bu kişilerde yoğun psikolojik stres ve sosyal adaletsizlik hissiyatı oluştuğunu da vurguluyor.
KOHORT BAZLI EMEKLİLİĞİN ÖNEMİ
Emeklilik şartlarının kohort (aynı dönemde işe başlayan kuşaklar) bazında belirlenmesi, hem bireysel hem de sistemsel adalet için büyük önem taşıyor. Ancak mevcut sistemde bu uygulama bulunmadığı için, emeklilik şartları aynı kuşakta yer alan bireyler arasında ciddi farklılıklar gösteriyor.
Uzmanlara göre, kademe bekleyenlerin sayısı 4 milyonu aşıyor. Toplumda giderek yayılan bu adaletsizlik algısı, hem siyasi hem de sosyal açıdan ciddi sonuçlar doğurabilir. Karakaş, bu kitlenin önümüzdeki süreçte seçimler dâhil olmak üzere birçok toplumsal kararda belirleyici bir güç olacağını ifade ediyor.
