Bu tanığı, dönemin Genelkurmay Başkanı Org. İsmail Hakkı Karadayı’yı, 28 Şubat için konuşturmak üzere ilk girişimi pazartesi günü yaptım.
Ama paşa telefonda sessizliğini korudu, 'Ben emekli olduktan sonra konuşmama kararı aldım' demekle yetindi.
Dün şansımı bir kez daha denedim. Mesut Yılmaz’ın, Hürriyet’te yayınlanan 28 Şubat analizinin, paşanın fikrinin değişmesine yol açtığını gördüm.
Çünkü, Karadayı, 28 Şubat’la ilgili ilk tarihi değerlendirmelerini yaptı, sorularla bir ölçüde de olsa, ayrıntılara girdi.
OYBİRLİĞİ İLE KABUL EDİLDİ
- Paşam, Mesut Yılmaz’ın analizini okudunuz...
- Evet, kaleme aldığı konuda tamamen mutabıkım. Çok iyi ifade etmiş; doğrusu bu. Tebrik ederim.
- Yazısında, '28 Şubat postmodern darbe değildi' diyor...
- Tabii ki. Ortada MGK kararları var. MGK kararlarını bütün askerler ve siyasiler oybirliğiyle kabul etmiştir. Bunun çarpıtmanın bir alemi yoktur. Şimdi o sonuçları değişik yerlere çekmek suretiyle sulandırmak isteyenler oldu. Darbe değildi. Darbe olsaydı iktidar değişir, asker başa geçerdi; böyle bir şey olmadı.
İNANDIĞIMI SÖYLEDİM
- Her şey MGK’da konuşuldu, tartışıldı demek istiyorsunuz...
- MGK’da fikirlerimizi açıkça söyledik. Böyle yapmak zorundaydık. Çünkü, aksi en büyük kötülüktür, kendi kişiliğinin kaybolmasıdır. İnandığım bir şeyi karşı tarafa söylemezsem kişiliğime olan saygım kaybolur. Ne olursa olsun; zarar göreceksem bile bunu söylemeliyim. Bugün bu zihniyete ihtiyaç var.
Silahlı Kuvvetler’in gücü budur. Bizler komutanların karşısına mutlaka alternatif fikirle çıkarız. Kararı sonunda komutan alır. Komutanın karargáhı var. Bu karargáhın görevi, ona yön vermektir. Yoksa, karargáha niye ihtiyacım olsun? Okullarda, akademide öğrendiğimiz budur. Yalnız liderin kafasından geçeni bulmaya çalışmak bu ülkeye kötülüktür.
KİŞİ DE LAİK OLUR
- TSK’nın hedefi neydi?
- TSK’nın görevi cumhuriyetin temel niteliklerini, laik yapısını, dışa ve içe karşı korumaktır. TSK her zaman kendisini siyasetin dışında görür. Bu onun temel prensibidir. Bugün bir irtica tehlikesi vardır, ciddidir. Silahlı Kuvvetler, irticaya karşı mücadelede de kendisini sorumlu görmektedir.
- Yılmaz’ın bir de laiklik değerlendirmesi var.
- Evet, çok önemli, çok doğru. Yılmaz’ın, 'Kişi laik olmaz görüşü yanlıştır; nasıl demokrat olunursa laik de olunur' tahliline katılıyorum. Evet, laik insan da olur, devlet de. Laik olan insan, dinsiz demek değildir. Bugün laikçilik, dincilik gibi bir ayrım yapılması çok çirkin; insan üzülüyor. Her şeyin doğrusunu bulmak gerek.
UYKUSUZ GECELER
- 28 Şubat dizisinde başka ayrıntılar da vardı, örneğin Yılmaz’ı bir ziyaretinizde Başbakanlık’taki koku değişimini fark etmişsiniz...
- O döneme ait bazı detayları hatırlamıyorum. Aradan 10 yıl geçmiş. Hatta geçen gün genel sekreterim de bir şey söyledi, ben hatırlamadım. Çok sıkıntılı günlerdi. O detaylar doğrudur; ama hatırlamıyorum. Bütün bunlar arasında gece gündüz çalıştık, uykusuz geçirdiğimiz geceler çok olmuştur.
MESUT YILMAZ NE DEMİŞTİ?
Başında silahlı, sonunda silahsız kuvvetler var
Eski Başbakan Mesut Yılmaz, 28 Şubat'ın 'postmodern darbe' olduğu yönündeki görüşlere katılmıyor. Süreci Demirel'in Anayasal zemine kaydırdığını savunan Yılmaz, '28 Şubat süreci, demokrasi tarihimizin en yaygın sivil toplum hareketine sahne oldu. Başında silahlı kuvvetler, sonunda ise silahsız kuvvetler vardır' diyor.
SÜRECİN ardından Başbakan olan Mesut Yılmaz, 28 Şubat'la ilgili görüşlerini Hürriyet'e yazdı. 28 Şubat için söylenen 'postmodern darbe' tanımına katılmayan Yılmaz, '28 Şubat'ın başında silahlı kuvvetler, sonunda ise silahsız kuvvetler vardır' dedi. Yılmaz, başta Başbakan Tayyip Erdoğan olmak üzere, muhafazakár kesimlerin dillendirdiği 'kişi laik olmaz' söyleminin de doğru olmadığını savunarak, 'Demokrasiye inananlara nasıl demokrat deniyorsa, laikliğe inananlara da laik denir' dedi. İşte 'Nene Hatun 113' dizimize son noktayı koyan Mesut Yılmaz'ın yazısı.
DARBELERİN HİÇBİRİ LAİKLİK İÇİN DEĞİLDİ
'Türkiye'de kurum olarak ordunun, asli görevi olan ülke bütünlüğünün korunması yanında, en önemli hassasiyetinin irtica tehdidi olduğu herkesin malumudur.
Bu hassasiyet, aslında cumhuriyetten önce başlamıştır. 31 Mart ayaklanmasını bastıran Hareket Ordusu gibi, cumhuriyetin ilk yıllarında Anadolu'nun çeşitli yerlerinde patlak veren ve bazen bölücü motiflerle ortaya çıkan gerici ayaklanmaları bastırma görevini de Silahlı Kuvvetler üstlenmiştir.
Bu nedenle Silahlı Kuvvetler, cumhuriyetin temel ilkesi olan laikliği de içtenlikle benimsemiş ve laiklik karşıtı davranışlardan her zaman rahatsızlık duymuştur.
Ancak siyasi literatürümüze '28 Şubat Muhtırası' diye giren MGK kararlarına kadar, hiçbir zaman bu rahatsızlık yönetime müdahale gerekçesi olmamıştır.
Çok partili dönemde yaşadığımız üç askeri müdahalenin ve başarısız kalan iki darbe teşebbüsünün hiçbiri, laik düzeni koruma amaçlı değildir. Hatta cumhurbaşkanına hediye edilen bir köpeğin dahi dava konusu yapıldığı Yassıada duruşmalarında, 10 yıllık Demokrat Parti iktidarı aleyhine laiklik karşıtı eylemlerden dolayı açılmış bir dava yoktu. 28 Şubat, bu özelliğiyle Türkiye'de bir ilktir.
28 ŞUBAT'A POSTMODERN DARBE DENEMEZ
Geçtiğimiz on yıl içinde, bazı odakların çarpıtmaya ve unutturmaya çalıştıkları bir gerçek de şudur:
Söz konusu kararlar askerler tarafından hazırlanmış, fakat dönemin hükümeti tarafından da kabul edilerek imzalanmıştır. Dönemin başbakanı, kurulda rahatsızlığını dile getirmesine rağmen, sonuçta bu kararların altına imza atmış, koalisyon ortağı partiye mensup başbakan yardımcısı ve diğer bakanlar da herhangi bir itiraz dahi ileri sürmemişlerdir.
Dolayısıyla, Refahyol hükümeti, ülkede irticaın öncelikli tehdit oluşturduğunu ve buna karşı önerilen tedbirleri almayı kabul etmiştir.
Daha sonra ortaya atılan postmodern darbe kavramı, 28 Şubat sürecinin baştan sona ordu bünyesinde planlanıp yürütüldüğü fikrini çağrıştırmaktadır. Oysa, gerçek bu değildir.
Genelkurmay başkanının ordu içindeki ciddi rahatsızlığı kendisine iletmesi üzerine adres olarak Milli Güvenlik Kurulu'nu gösteren ve olayı anayasal zemine yönlendiren, dönemin Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'dir.
TARİHİMİZİN EN YAYGIN SİVİL TOPLUM HAREKETİDİR
28 Şubat süreci, aynı zamanda demokrasi tarihimizin en yaygın sivil toplum hareketine sahne olmuştur.
Ülkenin en büyük meslek birlikleri, hükümeti demokratik yoldan değiştirmek için bir araya gelmişlerdir. Yani 28 Şubat'ın başında silahlı kuvvetler, sonunda ise silahsız kuvvetler vardır. Gene bu dönemde dünya hukuk tarihine geçen bir olay yaşanmış ve cumhuriyet başsavcısı, iktidarı oluşturan partilerden Refah Partisi aleyhine Anayasa Mahkemesi'nde kapatma davası açmıştır. Nitekim bu dava daha sonra Refah Partisi'nin temelli kapatılmasıyla sonuçlanacaktır.
Refahyol Hükümeti'nin istifasından sonra üstlendiğim başbakanlık görevim sırasında, gerek MGK ve Yüksek Askeri Şûra toplantılarında, gerekse Genelkurmay Başkanlığı'nın düzenlediği irtica tehdidini konu alan brifinglerde, komutanların bu konudaki görüşlerini bizzat dinlemek ve kendileriyle tartışmak olanağını buldum.
Bu toplantılarda dile getirilen ve ülkenin diğer aydın kesimlerinde de genel kabul gören tez şudur:
'Çok partili siyasi hayata geçildikten sonra iktidara gelen merkez sağ partiler (Demokrat Parti, Adalet Partisi ve Anavatan Partisi), oy avcılığı için laiklikten sapma anlamına gelen uygulamalara yönelmişlerdir.
Bu ödünler, sonunda, din istismarı üzerine siyaset yapan partilerin güçlenerek ülke yönetiminde söz sahibi olmalarını sağlamıştır. Bu teze dayanak olarak da ezanın Arapça okunmasından, imam hatip okullarının yaygınlaşmasına ve TCK'nın 163. Maddesi'nin kaldırılmasına kadar uzanan bir örnek listesi verilmektedir.
Oysa, bu örnekler büyüteç altına alındığında durumun farklı olduğu görülecektir. 1950'de ezanın Arapça okunmasına ilişkin düzenleme TBMM'de oybirliğiyle kabul edilmiştir.
ARAPÇA EZAN VE İMAM HATİPTE CHPLİLERİN DE KATKISI VARDIR
Aynı durum 1990 yılında, 163. Madde'nin kaldırılmasında da söz konusudur. 1952 yılında, yedi ilde açılan ve 1971 yılında sadece lise düzeyinde eğitim veren imam hatip okullarının ortaokul düzeyine indirilmesi ise, 1974 yılında CHP-MSP iktidarı döneminde gerçekleştirilmiştir.
Türkiye, aslında, laik düzene, bu ilkenin Anayasa'ya girdiği 1937 yılında değil, hilafetin ve şeri mahkemelerin kaldırıldığı, Tevhidi Tedrisat Kanunu'nun kabul edildiği 1924 yılında geçmiştir.
Dünyada örnek alınacak tek bir laik model söz konusu değildir. Türkiye, başlangıçta, esas itibarıyla katı ve pozitivist Fransız modelini benimsemiştir. Bu model Türk toplumunda kabul görmemiştir.
Üstelik Türkiye'de her zaman dine dayalı bir devlet özlemi içinde olan küçümsenmeyecek bir kitle vardır.
Merkez sağ iktidarların zaman içinde katı laiklik modelinden sapma olarak yorumlanan uygulamaları, aslında geniş kitleyi rahatlatan ve laikliğin dine karşı olmadığını gösteren bir etki de yaratmıştır.
KİŞİNİN LAİK OLAMAYACAĞI TEZİ DOĞRU DEĞİLDİR
Türkiye'de, ülke koşullarına uygun bir laik düzen arayışı bugün hálá gündemdedir. Bugün geldiğimiz aşamada artık bu ilkenin yasalarda ve Anayasa'da yer almasından daha önemli olan noktanın, toplumun büyük bölümü tarafından kabul görmesi ve içselleştirilmesi olduğu anlaşılmış olmalıdır.
Bu uzun ve zahmetli bir süreci gerektirir, ama en önemli önkoşulu ülke yönetiminde sorumluluk alanların gerçekten laik olmalarıdır.
Kişilerin laik olamayacağı doğru değildir.
Demokrasiye inananlara nasıl demokrat deniyorsa, laikliğe inananlara da laik denir.
Laik bir ülkede siyaset yapanların din istismarından kaçınmaları ve devletin tüm dinlere ve inançlara eşit mesafede olması kuralına mutlaka uymaları gerekir.
Laik düzen açısından yaşamsal önem taşıyan bir alan da, eğitimdir.
İMAM HATİP OKULLARININ YAYGINLAŞTIRILMASI HATADIR
Başlangıçta aydın din adamı ihtiyacını karşılamak için açılan imam hatip okullarının zaman içinde alternatif bir eğitim kulvarına dönüştürülmesi büyük bir hata olmuştur.
Halkımızın bu okullara verdiği destek, çocuğunun din adamı olması arzusundan değil, genel eğitimi yanında dini bilgiye de sahip olması arzusundan kaynaklanmaktadır.
Bu talebe cevap vermenin yolu da, genel eğitim kurumlarında yeterli düzeyde ve seçmeli din eğitimi sağlamaktan geçer. Türkiye'nin bugün türban sorunundan daha öncelikli olarak tartışması ve çözmesi gereken sorun budur.
28 Şubat'tan günümüze kalan en önemli sonuç, zorunlu temel eğitimin sekiz yıla çıkartılması yanında, laik düzeni koruma yönünde her zamankinden daha güçlü bir toplumsal bilincin doğması olmuştur. Türkiye'nin çağdaş uygarlık düzeyini demokrasi içinde yakalaması, bu bilincin artarak sürmesine bağlıdır.'
Demirel: Mesut Yılmaz güzel anlatmış
Dönemin Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel, Mesut Yılmaz'ın 28 Şubat'ın öncesini ve sonrasını anlattığı Hürriyet'in yazı dizisi için, 'Çok objektif, güzel bir iş yaptınız. Mesut Bey de güzel anlatmış. Hadiseleri anlatış tarzına olduğu gibi, laiklik konusundaki tanımları ve tespitlerine de aynen katılıyorum. Önemli bir vesikadır bu' değerlendirmesinde bulundu.
Demirel, Bulgaristan'ın Milli Günü nedeniyle düzenlenen resepsiyonda, diziyi yazan Şükrü Küçükşahin'in görünce, 'Okudum yazdıklarınızı, çok objektif bir iş yaptınız' dedi. Mesut Yılmaz'ın da objektif bir anlatım gerçekleştirdiğini belirten Demirel, daha sonra yanında duran Hikmet Çetin'i tanık göstererek, 'İşte Hikmet Bey de burada, birlikte o dönem çok önemli bir çalışma yaptık. Türkiye'yi bir badireden geçirdik' dedi. Demirel sözlerini şöyle sürdürdü: 'Bir satranç tahtasında oynadık. Elimizdeki malzeme oydu. Ama şahı şah, veziri vezir, atı at gibi kullandık. Yani herkesi yerli yerinde kullandık, sonuç aldık.'
Hürriyet
